Elbert van Strien over de totstandkoming van Marionette

Op het Nederlands Film Festival gaat dinsdag Marionette, de nieuwe film van Elbert van Strien, in première. Niet alleen op het festival zelf, maar in meer dan 90 bioscopen door het hele land. In Utrecht zal de regisseur zelf aanwezig zijn, voor de andere bezoekers heeft hij net voordat we aan dit interview beginnen een videoboodschap opgenomen.

Verhaal met een lange geschiedenis

Als examenfilm voor de Nederlandse Filmacademie maakte Van Strien in 1993 de korte film De Marionettenwereld. Het won dat jaar meteen een Gouden Kalf en werd ook genomineerd voor de Student Academy Awards. Maar het idee is zelfs nog ouder vertelt de filmmaker.

Elbert van Strien: Al voor ik naar de Film Academie ging was het al een idee voor een strip, dat was in 1988 en er is slechts één pagina van getekend. Tijdens de filmacademie heb ik het idee verder ontwikkeld om er een film van te maken. Tot 1992 mochten de films drie kwartier duren, maar ineens werden er bezuinigingen doorgevoerd en werd de maximale lengte op 25 minuten gesteld. En ik dacht meteen 'kut, nu heb ik een probleem'. Want ik had veel minder tijd om mijn verhaal te vertellen. Dat voel je in de korte film. Voor mij destijds meteen de reden om het verhaal ooit als lange speelfilm te willen maken en dan in het Engels.

Dat het nu is gelukt ging niet over één nacht ijs. De dan nog beginnende filmmaker werk na de filmacademie aan een zestal verschillende fantastische verhalen met gekke uitgangspunten en verdient ondertussen als regisseur voor tv en diverse commercials zijn brood. De filmprojecten komen niet van de grond. In 2001 zet hij de knop volledig om en focust sindsdien 100% op het maken van films. Eerst korte films, daarna speelfilms.

De Britse producent

Elbert van Strien: In 2004 heeft een Engelse producent de korte film opgepikt om er een lange film van te maken en ik zou die film schrijven en regisseren. Daar heb ik Ben Hopkins, mijn co-schrijver, ontmoet. We hebben er in 2005 aangeschreven en dat leverde een goed scenario op. Maar met name aan de ontknoping zaten nog wat haken en ogen. De producent opeens werd ongeduldig en gaf zonder overleg een Ierse schrijver carte blanche om het script te bewerken. Ik was geschokt, vooral omdat deze Ierse schrijven het gouden idee uit de film wilde halen.

In 2007 trok Elbert van Strien zich daarom terug, maar dit resulteerde een patstelling. De producent had de rechten op het script, Van Strien de rechten op de korte film. In 2010, na drie jaar onderhandelen, kreeg hij alle rechten terug en begon weer aan het script. Doordat Zwart Water door Charlize Theron was opgepikt voor een remake, besloot Van Strien om zijn nieuwe Amerikaanse contacten te gebruiken van het pitchen van Marionette.

Amerika en Matt Damon

Elbert van Strien: In 2012 was het script af en de Amerikaanse producent vond het echt heel interessant. Op het filmfestival van Toronto was de eerste financier binnen en uur aan boord. "We are the greenlight commity, we say yes." En er lag meteen een budget van 9 miljoen dollar voor de film. In de weken er na verschenen de castlijsten met daar bovenaan Matt Damon. Ik dacht 'nou, dat moeten we maar zien.' Maar tot mijn verbazing wilde de filmster mij spreken, dus werd ik business class naar New York gevlogen. hij zei: "Ik heb dit script drie keer gelezen en wil dit doen." Ik liep na een uur naar buiten met het idee 'die is binnen'. De producent, de financier, iedereen in de wolken. En meteen totale hitte rondom het project in Hollywood. Ik mailde mijn co-schrijver: “We are hot in Hollywood!". Hij mailde terug: “For three weeks...”

Inderdaad bleek Hollywood grillig. Matt Damon zei geen nee, maar ook geen ja. Het zoeken naar andere hoofdrolspelers bleek lastiger dan gedacht. Ondertussen bleek dat de film in Amerikaanse handen $11,5M zou kosten en dat gat kon eigenlijk alleen worden opgelost door pagina’s uit het script te scheuren. Ook bleek dat de financier de film makkelijker wilde maken voor het Amerikaanse publiek en de diepere lagen zoals Schrödingers kat wilde schrappen. In het contract dat Elbert van Strien voorgelegd kreeg had hij geen final cut en kon hij na 5 draaidagen zonder reden naar huis gestuurd worden.

De filmmaker zat hiermee eigenlijk in hetzelfde schuitje als 1993 en 2005: hij kon de film niet maken zoals hij voor ogen had. Hij besloot om via andere wegen financiering te gaan zoeken.

Terug naar Europa

Elbert van Strien: Door het script om te schrijven naar een vrouwelijke hoofdrol hadden we eind 2014, begin 2015 een grote Britse actrice aan boord en opnieuw bijna al het geld bij elkaar. De Britse ster wilde heel graag, maar haar team wilde niet meewerken en tijdens de markt op het Cannes Film Festival mochten we haar naam niet in de magazines publiceren. Hierdoor vroegen internationale kopers zich af of ze echt betrokken was. Opnieuw ging de financiering onderuit. 'Waar ben ik in godsnaam mee bezig', dacht ik eind 2015.

De filmmaker twijfelt op dat moment zelfs even of het wel een goed idee was om het Amerikaanse project niet door te zetten. Maar gelukkig was het beleid van het Filmfonds inmiddels veranderd en stonden ze nu meer open voor internationale films van eigen bodem. De inmiddels opgebouwde internationale aandacht hielp enorm om hen te overtuigen om aan boord te komen. In 2017 werd de financiering met Schotland en Luxemburg verder opgebouwd en kon in 2018 begonnen worden met de opnames.

Het heeft veel bloed, zweet en tranen gekost, maar Van Strien is enorm blij met het resultaat: De film is precies geworden zoals ik wilde!

Casting

Het idee om de film in Schotland te laten spelen, kwam van Ben Hopkins, aanvankelijk vanwege financieringsredenen. Pas later bleek het landschap perfect voor het verhaal en Van Strien heeft daarom altijd vastgehouden aan Schotland, ook toen het project in Amerika lag.

De landschappen en de natuur zijn een hele mooie reflectie van de binnenwereld van zowel Marianne als Manny.

Thekla Reuten zag ik in de film van Tjebbo Penning (Schone Handen, 2015) en ik vond haar daarin heel erg goed en ook precies de juiste actrice voor de film. Ze paste als een bus bij de rol, maar vervult daarnaast als hoofdrolspeelster ook de wensen van de Nederlandse financiers. Ik vind dat ze het echt geweldig gedaan heeft.

Voor de Schotse cast werd een Schots castingbureau ingeschakeld en dat werkte echt fijn. Veel Schotse sterren (o.a. Peter Mullan, Emun Elliott en Bill Paterson) waren onder de indruk van het script en kwamen daardoor snel aan boord,  net als de met een Schots accent spelende Rebecca Front. De zoektocht naar een kindacteur voor de rol van Manny was wat pittiger.

Wij hebben best wel gezocht, geloof ik zo'n 200 kinderen getest in Schotland. Daar kwamen er drie uit, die konden goed acteren, maar ze pasten niet bij de rol. Bij een tweede castingronde in Londen zat Elijah Wolf; hij bleek een schot in de roos.

Ik merkte in de casting dat, zodra de kinderen de ontknoping wisten, de spanning weg was en ze het gewoon anders speelden. Dus ik besloot dat ik een deel van het verhaal verborgen moest houden voor Elijah. Pas nadat de belangrijkste scenes waren opgenomen, vertelde ik hem in Luxemburg het hele verhaal. “Oh, that’s a cool story!”, zei hij toen heel opgetogen.

Het verhaal

Na de tragische dood van haar man verhuist de Amerikaanse kinderpsychiater Marianne Winter naar Schotland om een nieuw leven te beginnen. Een van haar nieuwe patiënten is de tienjarige Manny, een gesloten en geheimzinnige jongen die tekeningen maakt van traumatische gebeurtenissen en beweert dat hij haar toekomst kan sturen. Al snel beginnen Manny’s tekeningen verontrustende details over Marianne’s toekomst te weerspiegelen. Manny speelt ‘mind games’ met zijn psychiater en suggereert dat er een pistool in Marianne’s la ligt, maar ‘alleen als je kijkt’. Als Marianne kijkt ligt het pistool er daadwerkelijk... Kan Manny inderdaad de werkelijkheid controleren? Kan hij de toekomst beïnvloeden of ziet hij alleen de toekomst? Als Marianne ontdekt dat haar voorganger Dr McVittie een morbide obsessie voor Manny had ontwikkeld, verliest Marianne langzaam maar zeker haar grip op de realiteit die haar leven zal laten ontsporen.

De toekomst

Op de vraag of Elbert van Strien nog andere stripboeken heeft die hij wil verfilming schiet hij in de lach.

De afgelopen jaren ben ik, naast Marionette, ook bezig geweest met het schrijven aan verschillende projecten en er is een politieke thriller die ik graag als eerste zou willen maken. Het gaat over hoe technologie onze werkelijkheid verandert, een heel urgent project eigenlijk. Er zit een laag sciencefiction in met invloeden van David Lynch, Mr. Robot en Videodrome.

Terug naar het heden. Marionette gaat op dinsdag 29 september in première op het Nederlands Film Festival in Utrecht en meer dan 90 andere bioscopen. De kaartverkoop kun je hier vinden.