Recensie: Het Programma (Suzanne Young)

Wat als je in een wereld leeft waar het uiten van je gevoelens een gevaar voor eigen leven is? In dit eerste deel van een trilogie wordt depressie en zelfdoding als een epidemie gezien. Wanneer iemand in je omgeving er aan lijdt, kun jij er ook mee besmet raken. En wanneer je eenmaal ‘ziek’ bent, is er geen weg meer terug. Het enige wat dan nog helpt is het zogenaamd succesvolle ‘programma’. Bijwerking: je verliest alleen maar je geheugen en daarmee ook je identiteit…

‘Sloane denkt wel twee keer na voordat ze in het openbaar begint te huilen. Sinds zelfdoding is uitgegroeid tot een internationale epidemie, zou een huilbui haar in het Programma kunnen doen belanden, de enige bewezen behandelingsmethode. Ze heeft al een broer verloren, dus Sloane weet zeker dat haar ouders er alles aan zullen doen om haar in leven te houden. Ze weet ook dat iedereen die het Programma heeft gevolgd terugkeert met een schone lei: hun depressies zijn verleden tijd, maar hetzelfde geldt voor hun herinneringen.

Omdat ze zowel thuis als op school constant onder toezicht staat, zorgt Sloane dat ze zo min mogelijk opvalt en verbergt ze haar gevoelens zo goed mogelijk. De enige bij wie Sloane zichzelf kan zijn, is James. Hij heeft beloofd om ervoor te zorgen dat ze geen van beiden in het Programma terechtkomen en Sloane weet dat de liefde tussen hen sterk genoeg is om allerlei tegenslagen te weerstaan. Maar ondanks de beloftes die ze elkaar maken, wordt het steeds moeilijker om de waarheid te verbergen. Ze worden alle twee steeds zwakker, depressie ligt op de loer. En het Programma zit hun op de hielen…’

Vele dystopische boeken zijn al geschreven met de meest bijzondere, duistere en lugubere werelden. Het is daarom een uitdaging om iets te schrijven wat nog enige originaliteit bezit. Wonderbaarlijk slaagt Suzanne Young er met ‘Programma’ in om een vernieuwend, geloofwaardig en angstaanjagend verhaal te creëren, waar een huilbui al tot de dood kan leiden. Het gevoel van constant op je hoede moeten zijn en jezelf forceren om maar zo normaal mogelijk over te komen. Wanneer je dit niet lukt, wordt je gevangen genomen in een kliniek en ben je verplicht het ‘Programma’ te ondergaan. De mensen die hieruit weten te komen, zijn voorgoed veranderd en weten niets meer van hun vroegere bestaan af. Ze zijn dan weleens waar verlost van hun zelfmoordneigingen, maar tegelijkertijd ook van hun identiteit. Deze nieuwe mens is nog het best te vergelijken met een zombie.

Het verhaal heeft wel iets weg van ‘Wayward Pines’. Het constant op je hoede moeten zijn, uitkijken wat je zegt en doet en vooral moeten zien te overleven. Voeg daar een gevaarlijke en angstaanjagende inrichting aan toe en je hebt goed voer voor nachtmerries. Young maakt mooi gebruik van de constante dreiging van het programma. Het boek start met een vriendenclub, die hun best doen om aan de buitenwereld te laten zien, dat ze normaal zijn. Maar niets is minder waar. Sloane worstelt met het verlies van haar broer en Miller heeft zijn vriendin verloren aan het programma. Maar ze mogen onder geen bedding aan de buitenwereld laten zien dat ze lijden en verdriet hebben. Daarbij moet de vriendengroep natuurlijk ook vermijden dat ze gegrepen wordt door de epidemie dat depressie heet. Dit geeft het boek een flinke dosis psychologische drama.

De auteur besteedt in het verhaal minder aandacht aan de personages zelf, maar richt zich meer op de relaties tussen personen. Zo wordt de relatie tussen Sloane, haar broer en James uitvoerig besproken. Hiervoor laat Young hoofdpersonage Sloane terugblikken op haar leven. Zo krijgt de lezer afwisselend fragmenten van het heden en het verleden voorgeschoteld. Doordat het verhaal in de ik-vorm is geschreven en men Sloane probeert te beroven van haar geheugen, wordt de lezer zeer direct geconfronteerd met het gevecht van Sloane tegen het verlies van haar identiteit. Hierbij komt Sloane in aanraking met Realm, die niet is wat hij lijkt te zijn. Dit is zeer angstaanjagend en afschuwelijk en zet je aan het denken. Wat ben je zonder je geheugen? Wat is er nog van je over als je niet weet wie je bent en wie je vrienden zijn? En het is misschien nog wel een erger idee, dat de ouders in het boek ervan overtuigd zijn, dat ze hun kinderen hiermee redden. Net als Dr. Jenkins in ‘Wayward Pines’ ervan overtuigd was, dat hij de bewoners redt…

‘Het Programma’ is een veelbelovend eerste deel van een trilogie. Het boek is het beste te omschrijven als een dystopisch roman met een flinke dosis horror, psychologie en drama. Het verhaal richt zich vooral op de relaties tussen mensen, wat soms ten koste gaat van de personages. Misschien dat er in het vervolgdeel iets meer aandacht wordt besteed aan persoonsverdieping? Ten slotte heeft het verhaal een open einde en blijft de lezer met veel vragen zitten. Misschien geeft deel twee wel antwoord op de vragen over Realm…..

Het Programma’ is geschreven door Suzanne Young en het eerste deel van een trilogie. De trilogie wordt gepubliceerd door uitgeverij Karakter en is verkrijgbaar bij de betere Nederlandstalige boekhandel.[yasr_overall_rating size="--" postid="41269"]