Seks, sadisme en swastika’s: Alle remmen los met Jan Verheyen (interview & recensie)

Goed fout is niet verkeerd, en als er iemand is die weet wat goed fout is, dan is het wel Jan ‘Max Rockatansky’ Verheyen. Ik zag Jan Verheyen voor het eerst in actie bij de Nacht van de Wansmaak in 1990 die hij, net zoals de volgende edities, samen met Jan ‘Mr Horror’ Doense presenteerde. Ik smulde van de pulpfilms die de revue passeerden, zoals Deadly Weapons (1974) waarin een (zeer) rondborstige Chesty Morgan de moordenaars van haar vriend doodt met haar boezem. En The Crippled Masters (1979) een kungfu-film waarin een onwaarschijnlijk vechtersduo (een man zonder armen, en een man die niet kan lopen) de krachten bundelt. De inleidingen van Verheyen waren, zo mogelijk, nog vermakelijker dan de filmfragmenten zelf.

Mijn vreugde was dan ook groot toen ik hoorde dat hij een boek uit zou brengen over de pulpcinema van de jaren zeventig. ‘Dat belooft veel goed fouts!’ dacht ik. Inmiddels heb ik niet alleen zijn boek gelezen, maar Jan Verheyen ook geïnterviewd. Ik sprak met hem over zijn voorliefde voor (pulp)cinema, de ongeremde jaren zeventig, vrouwonvriendelijke films & sterke vrouwen en hele rare subgenres die nu absoluut niet meer zouden kunnen.

Interview Jan Verheyen

Het Skype-interview begint goed, nog voordat ik een vraag kan stellen, valt Verheyen gelijk met de deur in huis.

Jan Verheyen (JV): Ik vind het om twee redenen leuk dat ik je spreek. Eén: De Nachtvlinders is de allermooiste naam voor een genre-website.

Bloody Mary (BM): Bedankt!

JV: Twee: je bent de eerste vrouw die me interviewt over het boek, dat door een andere journalist toch wel als vrouwonvriendelijk werd omschreven.

BM: (Benadrukt haar affiniteit met pulpfilms door via Skype te laten zien dat ze een t-shirt draagt van De Nacht van de Wansmaak Reloaded) Tja, vrouwen houden ook gewoon van dit soort films. 

JV: Ja, bij de laatste Nacht van de Wansmaak was een derde van het publiek volgens mij vrouw.

BM: Maar er is wel iets wat opviel aan je boek. Er komen allerlei mannen aan bod om over hun ‘guilty pleasures’ te vertellen, maar geen enkele vrouw?!

JV: De ‘guilty pleasures’ waren afgebakend op Belgische en Nederlandse regisseurs die affiniteit hebben met pulpfilms. Als ik iemand over het hoofd heb gezien, dan bied ik daarvoor mijn verontschuldiging aan. Had je suggesties?

BM: Misschien geen regisseuses, maar wel andere filmmaaksters en actrices, zoals Eveline Hagenbeek die het scenario schreef van Yummy, actrice Cécile de France uit Haute Tension, Ilona Six, die de films van haar broer produceerde [Tom Six, regisseur van o.a. The Human Centipede, red.] of je vrouw [regisseuse Lien Willaert, red.].

JV: Mijn vrouw heeft niets met het genre, maar mijn dochter heeft het pad van de morele corruptie wel betreden en is groot fan van de Final Destination-filmreeks en The Walking Dead. Aan Eveline Hagenbeek en Ilona Six had ik niet gedacht, Jennifer Kent van Nightingale zou ook kunnen. Ik vraag nederig om vergeving, met een optie om dat bij een vervolg recht te zetten. 

BM: Deal.

JV: Toch is het genre best vrouwonvriendelijk. Hoe hebben vrouwengevangenisfilms bijvoorbeeld ooit kunnen gedijen? Is er niet tegen geprotesteerd? We leven nu in de meest progressieve, liberale tijd. We zijn kinderen van de verlichting en Voltaire, maar meer dan de helft van de films in het boek zou nu niet meer kunnen. Desondanks kent het genre sterke vrouwen, denk aan Pam Grier, Dyanne Thorne, van de Ilsa-films, en Sybil Danning.

Tegen slavenfims werd overigens wel geprotesteerd. Die kunnen nu niet meer, maar Django en 12 Years a Slave, gebruiken wel elementen ervan.

BM: Misschien was het allemaal mogelijk omdat men simpelweg niet wist dat het bestond? Nu we internet hebben, weten we binnen één minuut wat er aan de andere kant van de wereld speelt.

JV: Dat is ook iets wat ik in mijn boek noem. De communicatietechnologie van nu maakt alles meer zichtbaar. Zo zijn de mondo-films ook ingehaald door de tijd. 

Maar vergis je niet, dit genre was geen niche, het was niet zo dat alleen een gesloten community ervan op de hoogte was. Ook deze films verschenen op de calico’s van de cinema’s aan de Keyserlei van Antwerpen. De sadiconazista Ilsa de Wolvin van de SS trok in 1975 600.000 kijkers in Nederland en Vlaanderen. Dit soort films werden ook gewoon gerecenseerd; vaak denigrerend, maar zonder verontwaardiging. En de stills lagen ongecensureerd in de vitrines, in het volle zicht voor iedereen die in de rij stond voor de Disney-film ernaast. In het Savoy aan het Astridplein werden de mindere films vertoond, zoals Liefdestrein voor Hitler, een aftreksel van Ilsa.

BM: Wacht even, vanaf welk tijdstip werd zo’n film vertoond dan, ‘s avonds 20:00, 21:00?

JV: Ilsa werd in de Pathé aan de Keyserlei in Antwerpen 12 weken lang vanaf 12:00 ‘s middags doorlopend vertoond.

BM: Jan, hoe wist jij als tiener van dit soort films? 

JV: Door een combinatie van factoren. Ik keek allerlei films, hele lijsten. Van mijn 14e tot 20e keek ik zo’n 400 films per jaar in de bios. Mijn fantasie werd ook geprikkeld door het boek The Golden Turkey Awards van de Amerikaanse broers Harry en Michael Medved dat ik in de eind credits van mijn boek noem. Daarin wordt aandacht besteed aan allerlei foute films, zoals The Terror of Tiny Town, een western met alleen maar dwergen, die bijvoorbeeld onder de saloon-deuren lopen, in plaats van erdoor.

BM: Wat is voor jou pulp, waarom noem je in je boek sommige films wel en andere niet? 

JV: Deze term wilde ik liever niet vastleggen, maar niet alle in het boek genoemde films zijn pulp. Zoals Jaws, dat is geen pulp, maar die noem ik als context. Je kunt het niet over beestenfilms hebben zonder Jaws te noemen.

BM: Waarom ontbreken in je boek pulpfilms over aliens? (In mijn mijmeringen ga ik terug naar de dramatisch slechte film The Incredible Melting Man uit 1977 die niet in Jans boek zou hebben misstaan.)

JV: Er hadden nog vier hoofdstukken toegevoegd moeten worden maar de uitgever belde dat ik nu echt moest stoppen omdat het boek anders veel te zwaar zou worden

BM: Mag ik vragen waar die hoofdstukken over zouden gaan?

JV: Reli-horror, dus de films die na The Omen en The Exorcist kwamen. Poliziotteschi, Italiaanse politiefilms. Enge kinderen (denk aan Village of the Damned en Children of the Damned). Kungfu, maar dan eigenlijk alleen voor The Crippled Masters, en rariteiten zoals Deadly Weapons met Chesty Morgan. Het onderwerp aliens daar begin ik niet aan, dat is al veel te veel besproken en zou het boek twee keer zo dik maken. 

BM: In je boek ben je behoorlijk negatief over recente kannibalenfilms, maar ik mis dan toch Ravenous.

JV: Natuurlijk zijn er altijd mensen die zeggen dat er titels in het boek ontbreken en dan ben ik het niet met ze eens, maar je hebt gelijk, Ravenous had er eigenlijk wel in gemogen en Bone Tomahawk ook.

BM: In Guantanamo Bay werd muziek gebruikt om gevangenen te martelen; als je iemand zou moeten martelen met een hele slechte film, welke zou dat dan zijn? 

JV: Alle films van Luca Guadagnino [regisseur van o.a. de remake van Suspiria, Call Me by Your Name, A Bigger Splash, red.].

BM: En de laatste vraag. Ik weet dat het moeilijk is, maar als er nog maar één film is die je de rest van je leven mag zien, welke zou dat dan zijn?

JV: Jaws!

Recensie: Alle Remmen Los

Alle remmen los! Een afdaling in de riolen van de pulpcinema uit de wilde jaren ‘70 is 456 pagina’s dik en bestaat uit zo’n 12 hoofdstukken die weer zijn onderverdeeld in talloze paragrafen. Aan bod komen onder andere beestenfilms (het grootste hoofdstuk van het boek), zombies en kannibalen, sadiconazista’s, nunsploitation, tirolerseksfilms, mondo’s, rampenfilms en wraakfilms. De hoofdstukken worden afgewisseld door de ‘Guilty pleasures’ van Belgische en Nederlandse regisseurs zoals Harry Kümel, Roel Reiné, Lars Damoiseaux en Martin Koolhoven. Alle remmen los! is niet een boek dat je even uitleest. Dat heeft niets te maken met de leesbaarheid, want Verheyen is hilarisch, maar wel met het feit dat je zo’n beetje elke film die hij bespreekt, wilt googlen, zelfs (of misschien juist vooral) als hij er een godsgruwelijke hekel aan heeft, want dan is zijn beschrijving extra leuk en wil je het toch wel even met eigen ogen zien. Het is verbazingwekkend hoeveel er online te vinden is, misschien niet altijd in het Engels, maar laten we eerlijk zijn, dat soort films kijk je toch niet voor de goede dialogen. Gelukkig bevat het boek veel begeleidend beeldmateriaal zodat hier en daar alvast een tipje van de sluier wordt opgelicht. 

Verheyen’s filmkennis is enorm en vaak erg komisch, zoals zijn beschrijving van producent Lord Lew Grade: “Eigenlijk was hij een Russische Jood – né Louis Winogradsky – die zich nadat hij een danswedstrijd won in de showbizz lanceerde als ‘The world charleston champion of 1926’ (ik verzin dit écht niet), later een talent agency stichtte en vanaf de jaren ’60 met zijn productiefirma ITC een belangrijke televisie- en filmproducent werd.” Of dat ene zinnetje “I kid you not” als hij het Duitse productiebedrijf Corona Filmproduction Gmbh noemt. Daarnaast ontpopt Verheyen zich zo nu en dan als een ware Freek Vonk, ik citeer: “Het belangrijkste verschil tussen krokodillen en alligators is dat bij een alligator met gesloten bek, je alleen boventanden ziet. Bij een krokodil zie je boven, én ondertanden. Als je door zo’n beest onder water gesleurd wordt en het begint op je in doodsstrijd spartelende lichaam te kauwen, is dat overigens een subtiele nuance.” Het is die combinatie van humor, enorme filmkennis en schat aan triviale (maar oh zo vermakelijke) wetenswaardigheden die het boek zo vreselijk leuk maakt.

Er is één ding waar je wellicht een beetje op moet letten als je Alle remmen los! leest; het boek bevat hier en daar wat spoilers. Persoonlijk vond ik dat geen probleem, maar het is handig om te weten als je liever een beetje blanco je films kijkt.

Alle remmen los! Een afdaling in de riolen van de pulpcinema uit de wilde jaren ‘70 (Uitgeverij Houtekiet) is nu verkrijgbaar als geïllustreerde paperback en een must-have voor elke genre-liefhebber. Laat in de reacties weten welke pulpfilm jouw ‘guilty pleasure’ is!