Lokaal Spookverhaal: De Wilde Jacht ofwel Berndekesjacht

De Wilde Jacht. Een door heel Europa verspreide mythe van woeste jagers die met hun paarden en vazallen door de lucht galopperen als voorbode van onweer en onheil. De Wilde jacht zwelt aan wanneer het in de verte dondert, de wind aantrekt en donkere wolken gevuld met de belofte van bliksem door het hemelruim razen. Door de eeuwen heen zijn aan dit fenomeen meerdere verklaringen toegedicht. Wat is de versie in ons koude kikkerland? Deze week in Lokaal Spookverhaal: de Wilde Jacht, ofwel de Berndekesjacht.

Heidense of Heilige storm?

De Wilde Jacht wordt ook wel het Wilde Heir (leger) en de Helse Jacht genoemd. Van de Vikingen tot de Christenen: vele volkeren gaven hun eigen betekenis aan deze voorbode van onweer en onheil. Maar is het dan een heidense of een heilige storm? De Vikingen en Germanen schreven het hemelse geraas toe aan Wodan of Odin, die op de rug van Sleipnir een geestenleger aanvoerde voor een strijd tussen de zwarte wolken. Het kabaal werd veroorzaakt door het getrappel van hoeven, schallende jachthoorns, joelende jagers en jachthonden en het gerammel van de wapens van het geestenleger. Wie het te dichtbij liet komen, had kans meegezogen te worden in het tumult en nog jaren mee te moeten jagen met de te vroeg gestorven zielen.

Andere volkeren hadden soortgelijke interpretaties, maar met een eigen koning(in) of Heilige die als jachtheer met een groep woeste jagers of dodenleger door de lucht reden. De Christenen namen dit verhaal over, maar gaven er een draai aan om gelovigen in het gareel te houden: zij predikten dat hij die de bovennatuurlijke Wilde Jacht waarnam dolende zielen of demonen zag, en boetedoening was op zijn plaats om verder onheil (zoals een epidemie of de dood) af te wenden. In de Nederlandse sagen van de Wilde Jacht gaat het echter om één jager, die gedoemd is om voor eeuwig door de lucht te jagen. De verschillende legendes zijn onvolledig en lopen wat door elkaar, daarom licht ik er één uit: die van Derk met de Beer.

De Berndekesjacht van Dirk met de Beer

De Wilde Jacht wordt in Gelderland en Noord-Brabant de Berndekesjacht genoemd, vernoemd naar Beerneken van Galen ofwel Bommen Berend, de Duitse Cristoph Bernhard von Galen. In sommige sagen is deze bloeddorstige bisschop gedoemd om met slecht weer door de wolken te jagen omdat hij joeg op zondag, en in sommige sagen is het Derk met de Beer, ook wel Derk met de hondjes genoemd.

Derk was een varkenshouder en geen vrome man, maar wel een begenadigd jager. Tijdens een noodlottige winter kwam er rampspoed over zijn veestapel in de vorm van de varkenspest, waardoor Derk slechts één gemene beer (een mannetjesvarken) overhield. Uitzinnig van woede pakte Derk zijn jachtgeweer van de muur en stapte met zijn beer en zeven jachthonden naar buiten, de gure nacht in. Daar vervloekte hij God die hem dit lot had toebedeeld, legde zijn geweer aan, en schoot recht omhoog de lucht in met de hoop God te raken daar bovenin de hemel. Hoewel de boer God niet raakte met zijn schot bleef het niet onopgemerkt: God was ziedend vanwege de brutale daad van Derk en strafte hem zoals alleen Onze Lieve Heer dat kon.

Derk werd samen met zijn kwaadaardige varken en honden verdoemd. Verdoemd om voor eeuwig in de nacht te moeten jagen bij aanzwellend onweer, op de rug van zijn beer en met zijn jachthonden in zijn kielzog. En niet alleen Derks ziel is verdoemd tot in de eeuwigheid: ook zijn woede is eeuwigdurend, wat hem een demonisch uiterlijk gegeven schijnt te hebben. Daarom doe je er volgens de overlevering goed aan om je spullen die buiten liggen naar binnen te halen, deuren en ramen te sluiten en veilig binnen te blijven wanneer de wind opsteekt en grauwe wolken zich verzamelen. Weldra volgt het gedonder van varkenshoeven, varkensgeschreeuw, blaffende honden en een geweer: dat is de Berndekesjacht en een voorbode van onheil.

Spullen die nog buiten liggen als Derk met zijn dierlijke gevolg door de lucht raast wordt door hem vernield of meegenomen. Ben je zo ongelukkig om Derk met de Beer en zijn honden buiten te treffen, dan zal hij je dwingen zijn zeven woeste honden vast te houden. Lukt dat niet, dan zal hij je ter plekke doden.

Dit Lokaal Spookverhaal is tot stand gekomen met verschillende bronnen, waaronder Wikipedia en Abe de Verteller. Weet jij een lokale legende waar we echt over moeten schrijven? Laat het ons weten!