Recensie: The Experiment (Paul Scheuring) - nogal rauw...

Er is de laatste jaren een heuse hausse in het verfilmen van controversiële psychologische experimenten. Na The Killing Room (gebaseerd op ‘Project MKULTRA’) en diverse korte films over het Milgram-experiment kon een Amerikaanse verfilming van het Stanford Prison experiment niet uitblijven. Let wel, een Italiaanse verfilming (La Gabbia, Carlo Tuzzi, 1977) en Duitse verfilming (Das Experiment, Oliver Hirschbiegel, 2001) bestonden al.

Het Stanford Prison experiment was een psychologisch onderzoek dat ik augustus 1971 plaats vond. Het onderzoek werd geleid Philip Zimbardo, psycholoog en professor aan de Stanford universiteit in Amerika. Zimbardo wilde onderzoeken in hoeverre karaktereigenschappen van invloed waren op de interactie tussen gevangenen en cipiers. Hij selecteerde 24 proefpersonen die hij verdeelde in een groep gevangenen en een groep cipiers. Zimbardo speelde zelf de rol van gevangenisdirecteur. De ‘cipiers’ kregen kleding die bij hun status paste, alsmede een politieknuppel die zij echter niet mochten gebruiken. De ‘gevangenen’ kregen gevangeniskleding en enkelboeien, daarbij werden hun namen vervangen door nummers.
Er waren allerlei regels waaraan de gevangenen zich moesten houden, de cipiers mochten diciplinaire maatregelen gebruiken, zolang ze maar niet gewelddadig werden. De proefpersonen gingen veel meer op in hun rol dan Zimbardo verwacht had, en een groot aantal cipiers vertoonde sadistische trekken. Zelfs Zimbardo liet zich meeslepen in zijn rol als gevangenisdirecteur.

The Experiment blijft voor een deel trouw aan het oorspronkelijke experiment, en legt de nadruk op het machtsvertoon en sadisme dat de cipiers tentoonspreidden. De hoofdrollen zijn weggelegd voor Adrien Brody en Forest Whitaker. Brody is een pacifist die als gevangene gedwongen wordt zijn pacifistische denkbeelden te herzien en Whitaker speelt een ogenschijnlijk zachtaardige man die zich al snel ontpopt tot machtsdespoot.

The Experiment is net als Das Experiment gebaseerd op het boek Black Box van de Duitse schrijver Mario Giordano, maar de uitwerking is totaal verschillend. Hirschbiegels film wordt subtiel opgebouwd, met veel aandacht voor karakterontwikkeling. De Amerikaanse verfilming van Paul Scheuring lijkt meer op een aflevering van Prison Break, en dat is niet zo raar, want Scheuring ís de man achter Prison Break. Van het begin af aan komt The Experiment nogal rauw over, en de film gaat ook verder dan het oorspronkelijke experiment. Persoonlijk vind ik dit een zwaktebod, want Zimbardo’s experiment is ook zonder excessief geweld al interessant genoeg.

Hoewel de uitwerking van het verhaal tegenvalt is het acteerwerk goed, vooral Whitaker is subliem. Helaas beperkt het script de acteurs wel in hun mogelijkheden en komen sommige personages te weinig aan bod. Het romantische subplot dat deel uitmaakte van het boek, is in de film bijvoorbeeld slechts deels uitgewerkt, waardoor de rol van Bay (Maggie Grace) eigenlijk overbodig en irrelevant wordt.

Ik was niet onder de indruk van The Experiment, al kan ik hem iedereen aanbevelen die eens wil zien hoe Piet Paulusma wordt aangereden (merkwaardigerwijs wordt de commercial van Kwik-Fit uit 2003 gebruikt). Die scène was voor mij toch wel het hoogtepunt. Momenteel is er nog een Amerikaanse film over het Stanford Prison-experiment in productie. Het is geschreven door Tim Talbot en Christopher McQuarrie die ook de regie op zich neemt. Channing Tatum, Paul Dano, Ryan Phillippe, Giovanni Ribisi, Benjamin McKenzie, Charlie Hunnam en Kieran Culkin schijnen deel uit te maken van de cast. Hopelijk is deze productie beter.

Film: The Experiment (2010)
Regie: Paul Scheuring

Waardering: 3/5 sterren
Bloody Mary proefnotitie: "Als ik moest kiezen tussen The Experiment en Das Experiment, dan ging ik voor de Duitse biefstuk."

The Experiment is nu te koop op dvd en blu-ray